گزارش بررسی اثربخشی فعالیت‌های تکنیک‌های به‌زراعی و به‌نژادی برای کاهش آب‌آبیاری (شامل سایت‌های فاز پنجم)

طرح‌ «همکاری در احيای درياچه‌ی اروميه از طریق مشاركت جوامع محلي در استقرار كشاورزي پايدار و حفاظت از تنوع زيستي» به‌عنوان يكی از فعالیت‌های احیاء دریاچه ارومیه بوده که در آن سازمان محیط‌زیست کشور با همکاری وزارت جهاد کشاورزی کوشش کرده تا با آموزش و مشارکت کشاورزان منطقه، اقدام به تغییراتی در شیوه‌ی کشاورزی سنتی در راستای افزایش بهره‌وری آب در مزارع، ضمن حفظ منافع و درآمد کشاورزان منطقه نموده تا با صرفه‌جویی در آب‌آبیاری در سطح مزرعه به تأمین بخشی از حقآبه‌ی درياچه‌ی اروميه نیز کمک شود. دفتر حفاظت از تالاب های ایران از سال 1391 تلاش کرده است تا با ورود به جوامع بهره‌برداران و ارزیابی وضعیت موجود، نسبت به معرفی تکنیک‌های مختلف برای کاهش مصرف آب در سطح مزارع اقدام کند. در این راستا تکنیک‌های مختلف به‌زراعی و به‌نژادی شامل روش های خاک‌ورزی، تغییر در ابعاد کرت‌های زراعی، استفاده از بذرهای بوجاری شده و استفاده از بذور با دوره ی رشد کوتاه تر، اصلاح رژیم کودی، رقم گیاه زراعی و باغی، تاریخ کاشت، مدیریت تغذیه در مقیاس مزرعه در اراضی حوضه آبریز دریاچه ارومیه در قالب طرح‌های مقایسه‌ای و طی سال‌های 1398-1393 اجرا شد. هم‌زمان با اجرای پروژه یک تیم پایش مسئولیت بررسی اثربخشی این اقدامات را به عهده گرفت. لازم به ذکر است، در طول اجرای پروژه تیم پایش فعالیت های زیادی را برای حسن اجرای تکنیک ها، معرفی تکنیک های جدید، شناسایی اولویت های آموزشی و ارتقاء توانمندی کارشناسان در منطقه به انجام رسانید. بررسی اثربخشی بر اساس شاخص های حجم آب‌آبیاری و افزایش عملکرد محصول، بهره وری آب‌آبیاری، راندمان کاربرد آب و کارایی مصرف آب انجام‌شده است.
در فاز اول پروژه در سال 1394-1393، تکنیک های به زراعی و به نژادی توسط تیم پایش در پایلوت های استان آذربایجان غربی انجام شد.
در فاز دوم پروژه در سال 1395-1394، بررسی اثربخشی تکنیک ها در پایلوت های استان های آذربایجان غربی و آذربایجان شرقی انجام شد.
در فاز سوم پروژه در سال 1396-1395، تکنیک های به زراعی و به نژادی توسط تیم پایش در پایلوت های استان های آذربایجان غربی و آذربایجان شرقی انجام شد.
با اجرای فاز چهارم پروژه در سال 1397-1396، در پایلوت های استان های آذربایجان غربی و آذربایجان شرقی، بهترین اثربخشی انجام تکنیک های به زراعی و به نژادی بر بهره وری آب‌آبیاری در پایلوت های استان آذربایجان شرقی به‌میزان 72/1 درصد، در پایلوت های استان آذربایجان غربی به‌میزان 40/5 و در مجموع پایلوت های دو استان به‌میزان 54/5 حاصل شده است.
با اجرای فاز پنجم پروژه در سال زراعی 1398-1397، میزان اثربخشی 33/8 درصد بر کاهش آب‌آبیاری در پایلوت های استان آذربایجان غربی مشاهده شد که بیشترین سهم را در کاهش آب‌آبیاری زراعت شلیل با 53/9درصد اثربخشی داشته است و زراعت کدو با 51/3 درصد اثربخشی در رتبه 2 قرار گرفت. درنتیجه کاربرد تکنیک‌ها به‌طور متوسط افزایش عملکرد به‌میزان 14/4 درصد در پایلوت های استان آذربایجان غربی ثبت شد.