دستاوردهای طرح حفاظت از تالاب‌های ایران در دریاچه ارومیه در راه تالاب بختگان
طرح حفاظت از تالاب های ایران روز چهارشنبه مورخ هفدهم شهریورماه 1400 با حضور در جلسهای آنلاین به میزبانی اداره کل حفاظت محیط زیست فارس و با حضور معاون عمرانی استاندار فارس و معاون محیط زیست دریایی و تالاب های سازمان و مجری ملی طرح، به معرفی دستاوردهای طرح در پروژه "الگوسازی مشارکت مردم در احیاء دریاچه ارومیه" پرداخت و فرایند عملیاتی شدن انتقال تجارب و تعمیم دستاوردهای احیاء دریاچه ارومیه در حوضه تالاب بختگان را رسماً آغاز کرد.
احمدرضا لاهیجان زاده، معاون محیط زیست دریایی و تالاب های سازمان و مجری ملی طرح حفاظت از تالاب های ایران، آغاز این همکاری را بر اساس سند تفاهم نامه سه سالهای دانست که میان طرح حفاظت از تالاب‌های ایران، سازمان حفاظت از محیط زیست، برنامه توسعه ملل متحد در تهران (UNDP) و دولت ژاپن به امضا رسیده است. این سند از سال میلادی 2021 تا 2024 علاوه بر تاکید بر پایداری دستاوردهای به دست آمده در حوضه دریاچه ارومیه و تالاب‌های اقماری آن، به تعمیم این دستاوردها در تالاب‌های بختگان و شادگان خواهد پرداخت.
در ابتدای جلسه، حمید ظهرابی، مدیر کل حفاظت محیط زیست استان فارس، به صورت اجمالی به مشکلات موجود در حوضه آبریز تالاب بختگان اشاره کرد و گفت: «مشکل اصلی دریاچه بختگان عدم وجود برنامه ریزی مناسب برای منابع آبی موجود است اگرچه؛ در این موضوع خشکسالی و تغییر اقلیم نیز تاثیرگذار بوده اما نیاز به تغییر معیشت به خصوص در بخش کشاورزی به منظور کاهش وابستگی به منابع آبی احساس می‌شود. تلاش است از تجربه به دست آمده در احیای دریاچه ارومیه در این راستا استفاده شود.»
دستاوردها در حوضه دریاچه ارومیه
هدف از شکل گیری طرح حفاظت از تالاب های ایران معرفی و اشاعه مدیریت زیست بومی در تالاب‌های کشور بود به نحوی که باعث تقویت مدیریت پایدار منابع تالابی از طریق ایجاد توازن بین حفاظت و بهره برداری خردمندانه در اکوسیستم‌های شکننده ایران شود.
مهری اثناعشری مدیر ملی طرح حفاظت از تالاب‌های ایران با اشاره به نکات بالا، دستاوردهای طرح را در بخش‌های مختلف توضیح داد و افزود: «در فاز ابتدایی که از سال 1384 آغاز شد، برنامه مدیریت جامع برای دریاچه ارومیه، تالاب شادگان و تالاب پریشان به نگارش درآمد. این برنامه‌ها با همکاری تمامی ذی نفعان دولتی و خصوصی آماده شد و پس از تصویب در سطوح عالی، با فعال سازی ساختارهای بین بخشی اجرای آنها آغاز شد. هم اکنون 21 برنامه جامع مدیریت زیست بومی برای 21 تالاب مصوب شده و در حال اجراست و 14 برنامه دیگر در حال تدوین و یا در انتظار تصویب است.»
اثناعشری ادامه داد: « مدیریت یکپارچه حوضه آبریز تالاب بختگان، تنوع بخشی به گزینه‌های معیشتی جوامع محلی از طریق شیوه‌های پایدارتر و هوشمند نسبت به اقلیم و افزایش مشارکت جوامع محلی در مدیریت تالاب از طریق بسیج جامعه و آگاهی رسانی عمومی از نتایج کلی مورد انتظار در اجرای فعالیت ها در حوضه تالاب بختگان خواهد بود.»
اعلام همکاری برای شروع کار مشترک
در ادامه این جلسه که با حضور نمایندگان سازمان جهاد کشاورزی، شرکت آب منطقه‌ای و نمایندگانی از دانشگاه شیراز شکل گرفته بود، محمود رضایی، معاون عمرانی استانداری فارس، با اشاره به شکننده بودن اکوسیستم‌های تالابی کشور گفت: «اثرات زیانبار بی توجهی دستگاه‌های اجرایی، مردم و تقدیر الهی باعث شرایط به وجود آمده در تالاب بختگان شده است. الگوی مشارکتی ارایه شده در دریاچه ارومیه نشان می‌دهد، دستاوردهای به دست آمده برای مردم مفید واقع شده و در استان فارس نیز بسترهای اجرایی شدن این اقدامات وجود دارد. معیشت مردم نیاز به اصلاح و تغییر دارد و این انتقال تجربه مفید خواهد بود.»
محمود رضایی ادامه داد: «در یکی دو سال گذشته میزان بارندگی در این منطقه مناسب ارزیابی شده است. از سوی دیگر، حق آبه کشاورزی بر اساس دستورالعمل‌های موجود جایگاه بالاتری دارد این در حالی است که، سیصد تا چهارصد تن از محصولات کشاورزی استان فارس در بالا دست تالاب بختگان کشت می‌شود و می‌بایست بین نیاز تالاب و معیشت مردم رابطه متناسبی برقرار شود. دولت با محوریت استانداری آمادگی خود را برای بسیج همه دستگاه‌های اجرایی در عملیاتی کردن این طرح و کمک به تالاب بختگان اعلام می‌کند اگرچه در اجرای این برنامه، مدیریت یکپارچه، زمان بندی، اثربخشی‌های مداوم و ارایه دستاوردها به مردم محلی به عنوان اصلی ترین ذی نفعان این بخش بسیار مهم تلقی می‌شود.»
اهمیت حفظ تالاب‌های ایران
احمدرضا لاهیجان زاده، معاون محیط زیست دریایی و تالاب های سازمان حفاظت از محیط زیست با بیان اینکه تاکنون 70 درصد از تالاب‌های ایران از دست رفته است گفت: «پیشتر رویکرد سازمان حفاظت از محیط زیست رویکرد حفاظت از اکوسیستم تالاب‌ها بود که به داخل و اطراف دریاچه محدود می‌شد اما حوضه آبریز آن فراموش شده بود. در سالهای گذشته و با توسعه ناهمگون کشاورزی، سدسازی و انتقال آب به مناطق کویری، شرایط برای تالاب های مختلف کشور نامناسب شده است. تجربه موفق طرح در دریاچه ارومیه با توجه ویژه به حوضه آبریز این تالاب در سه استان آذربایجان غربی، شرقی و کردستان شکل گرفت تا آثار فعالیت های آن در تالاب تاثیرگذار باشد.»
معاون محیط زیست دریایی و تالاب های سازمان حفاظت از محیط زیست ادامه داد: «تلاش می شود با الگوسازی از فعالیت های صورت گرفته در حوضه آبریز دریاچه ارومیه با نگاه ویژه بومی، فرهنگی و توپوگرافی برای تالاب بختگان فعالیت شود. امید است با همکاری همه دست اندرکاران تالاب بختگان بتواند به صورت مستقل شامل دریافت اعتبارات و منابع مالی بین المللی شود.»