مدیر ملی طرح حفاظت از تالاب های ایران تاکید کرد:
تغییر رویکرد از حفظ پهنه آبی تالاب به مدیریت یکپارچه حوزه آبخیز
مدیر ملی طرح حفاظت از تالاب‌های ایران، مهم‌ترین دستاورد این طرح را تغییر رویکرد از حفظ پهنه آبی تالاب به مدیریت یکپارچه حوزه آبخیز عنوان کرد.
مهری اثنی عشری در آستانه دوم فوریه (13 بهمن) روز جهانی تالاب‌ها در گفت‌وگو با پایگاه اطلاع‌رسانی سازمان حفاظت محیط‌زیست، موضوع تالاب‌ها را فراتر از مرزهای جغرافیایی کشورها عنوان و اظهار کرد: موضوع پروژه‌های مشترک بین‌المللی و درگیر شدن کشورهای دیگر در موضوع محیط‌زیست و تالاب‌ها امری اجتناب‌ناپذیر است چون پیامد اثرات محیط زیستی به مرزهای جغرافیایی محدود نمی‌شود.
وی، موضوع تالاب‌ها را یک دغدغه جهانی توصیف کرد و افزود: بر اساس چشم‌انداز جهانی که کنوانسیون رامسر در گزارش سال 2021 خود اعلام کرده است از سال 1970 تا الان 35 درصد تالاب‌های موجود در جهان را ازدست‌داده‌ایم و این تالاب‌ها تخریب‌شده‌اند و این نرخ، 3 برابر بیشتر از نرخ تخریب جنگل‌ها است.
مدیر ملی طرح حفاظت از تالاب‌های ایران خاطرنشان کرد: در همین گزارش اذعان شده بیشترین تهدیدی که در حال حاضر تالاب‌ها با آن مواجه‌اند موضوع تغییر کاربری اراضی است. عمده‌ترین این تغییر کاربری‌ها مربوط به بخش کشاورزی است که بیشترین مصرف‌کننده آب در حوزه‌های آبخیز است.
اثنی عشری در خصوص طرح حفاظت از تالاب‌های ایران هم گفت: طرح حفاظت از تالاب‌های ایران از سال 2005 میلادی شروع به کار و در فازهای مختلف، حمایت‌های گوناگون بین‌المللی را در کنار حمایت‌های دولت برای حفاظت از تالاب‌ها و ترویج رویکرد جدیدی تحت عنوان مدیریت زیست‌بوم به‌منظور مدیریت تالاب‌های کشور، دریافت کرده است.
وی، افزود: در فاز اول، صندوق اعتبارات جهانی محیط‌زیست حامی اصلی پروژه بود و این همکاری از طریق UNDP (برنامه توسعه ملل متحد) شکل گرفت. در این فاز موفق شدیم با بهره‌گیری از کمک بین‌المللی و حمایت‌های غیر نقدی دولت ایران، رویکرد زیست بومی را در 3 تالاب شادگان، ارومیه و پریشان به‌صورت پایلوت اجرا کنیم.
مدیر ملی طرح حفاظت از تالاب‌های ایران، تصریح کرد: ویژگی برنامه‌های مدیریت زیست‌بوم این است که برای هرکدام از اهداف راهبردی، یک مجموعه اقدام اولویت‌دار تعریف‌شده است که اولویت اجرای آن‌ها تنها با سازمان حفاظت محیط‌زیست نیست چراکه این سازمان، یک‌نهاد نظارتی است و دستگاه‌های اجرایی هستند که مسئولیت اجرای اغلب آن اقدامات ازجمله تأمین و تخصیص حقابه تالاب‌ها (وزارت نیرو)، افزایش بهره‌وری آب در سطح مزارع (وزارت جهاد کشاورزی) و مسائل مرتبط با معیشت جوامع محلی و گردشگری (وزارت گردشگری و میراث فرهنگی) را بر عهده‌دارند.
اثنی عشری در ادامه با اشاره به تجارب این طرح برای احیای دریاچه ارومیه، خاطرنشان کرد: در دهه 80 خورشیدی، دریاچه ارومیه با شرایط بحرانی مواجه شد و به دلیل بهره‌مندی از تجربه 7-8 سال حضور یک پروژه بین‌المللی مثل طرح حفاظت از تالاب‌های ایران در سازمان حفاظت محیط‌زیست، مذاکراتی با دولت ژاپن صورت گرفت و این دولت اعلام آمادگی کرد که یک کار مشترک با دولت ایران در حوزه آبخیزدریاچه ارومیه باهدف احیای این دریاچه انجام دهد.
وی بابیان اینکه این همکاری از سال 2014 میلادی شکل گرفت و تا الان ادامه پیداکرده است، گفت: مبلغ این مشارکت از سوی دولت ژاپن سالانه یک‌میلیون دلار بود که به مدت 7 سال پیاپی پرداخت‌شده است. در پایان 7 سال بنا به دستاوردهای مثبت و تجارب خوبی که در حوزه دریاچه ارومیه به وجود آمد، ما توانستیم یک سند 3 ساله دیگر با ژاپنی‌ها به امضا برسانیم که مسئولیت اجرای آن دوباره به طرح حفاظت از تالاب‌های ایران در سازمان حفاظت محیط‌زیست سپرده شد.
مدیر ملی طرح حفاظت از تالاب های ایران تصریح کرد: در این سند 3 ساله، علاوه بر این که به دنبال پایدارسازی تجارب 7 سال گذشته در حوزه دریاچه ارومیه هستیم، دو تالاب بختگان و شادگان نیز به پایلوت های خود افزودیم تا بتوانیم تجارب حاصل از پروژه دریاچه ارومیه را در آن دو تالاب هم ترویج کنیم.
اثنی عشری، مدیریت پایدار آب‌وخاک در سطح حوزه آبخیزدریاچه ارومیه را یکی از اهداف راهبردی این پروژه توصیف کرد و گفت: با توجه به اینکه در سطح حوزه آبریز دریاچه ارومیه، بخش کشاورزی بیشترین مصرف آب را داشت، تمرکزمان را بر این بخش قراردادیم. بنابراین با همکاری سازمان جهاد کشاورزی وادارات کل حفاظت محیط‌زیست در 183 روستا از مجموع 250 روستای اکولوژیک این حوزه به‌صورت پایلوت، تکنیک‌های کشاورزی پایدار را با جوامع محلی تمرین و پیاده کردیم. بر اساس نتایج مطالعات تیم پایش ما، به‌طور متوسط 27.1 درصد کاهش مصرف آب در سطح مزارع اتفاق افتاد.
وی، متذکر شد: همچنین برای کاهش وابستگی معیشت خانوارها به منابع آبی منطقه، معیشت‌های جایگزین را با تمرکز بر بانوان روستایی ترویج دادیم و این اتفاق در 34 روستای پایلوت انجام شد. بیش از 800 نفر از بانوان روستایی در تخصص‌های مختلف آموزش دیدند و به فعالیت مشغول شدند.
مدیر ملی طرح حفاظت از تالاب‌های ایران، دستاورد اصلی این طرح در سال‌های گذشته را، تغییر نگاه و رویکرد در حوزه حفاظت از تالاب‌ها برشمرد و تصریح کرد: خوشبختانه از این نگاه که فقط باید پهنه آبی تالاب حفظ شود به سمت رویکرد مدیریت یکپارچه در سطح حوزه حرکت کردیم چون هرچه در بالادست حوزه اتفاق می‌افتد در وضعیت و شرایط کل حوزه ازجمله تالاب مؤثر است.
اثنی عشری در پایان تأکید کرد: البته تحقق کامل این رویکرد زمان‌بر است و نمی‌توان توقع داشت که نگاه بخشی در دستگاه‌ها و وزارتخانه‌های مختلف در کوتاه‌مدت به‌طور 100 درصد تغییر کند اما نشانه‌های خوبی از این تغییر نگاه را شاهد هستیم.