بیش از ٢ میلیون هکتار از تالاب‌های کشور پتانسیل کانون گرد و غبار شدن دارند
تهران- ایرنا- معاون محیط‌زیست دریایی و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط‌زیست گفت: ٢ میلیون و ١٠٠ هزار هکتار از مساحت تالابی کشور پتانسیل تبدیل شدن به کانون‌های گرد و غبار را در صورت نرسیدن آب مورد نیاز به آن دارند.
احمدرضا لاهیجان زاده روز شنبه در نشست خبری به مناسبت روز جهانی تالاب‌ها افزود: تالاب‌هایی مانند هامون، بختگان، هورالعظیم، شادگان و تالاب صالحیه در جاده قزوین؛ در صورت نرسیدن آب مورد نیاز به آن‌ها پتانسیل تبدیل شدن به کانون گرد و غبار را دارند.
وی اظهار داشت: در دوم فوریه سال ۱۹۷۱ اولین کنوانسیون بین‌المللی در حوزه محیط زیست در دنیا تحت عنوان کنوانسیون حفاظت از تالاب‌ها در شهر رامسر شکل گرفت که در آن زمان حدود ۱۸ کشور عضو آن شدند، اما امروز ۱۷۰ کشور عضو این کنوانسیون هستند و تالاب‌های زیادی را پوشش می‌دهند.
معاون محیط‌زیست دریایی و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط‌زیست با اشاره به اینکه به کنوانسیون حفاظت از تالاب ها رامسر سایت نیز گفته می‌شود، گفت :۱۴۳ نقطه در کشور شناسایی شده که مساحتی حدود سه میلیون هکتار را شامل می‌شود، سال گذشته با هماهنگی وزارت نیرو و طبق مصوبه دولت در پیوست کنوانسیون حفاظت از تالاب ها ثبت شد که صخره‌های مرجانی، علف‌های دریایی، خورها و پهنه‌های گلی نیز بر اساس رامسر سایت مورد حفاظت قرار گیرند.
لاهیجان زاده ادامه داد: ۲۵ مجموعه تالابی در رامسر سایت به ثبت رسیده است که ١.۴ میلیون هکتار مساحت کل تالاب‌های کشور را به خود اختصاص داده که از ۱۴۳ تالاب کشور، ۴۵ تالاب پتانسیل تبدیل شدن به کانون گردو غباری را دارند.
وی با اشاره به این که چهار عامل تالاب ها را تهدید می‌کند، اظهار داشت: کمبود آب و تامین حق‌آبه تالاب‌ها، آلودگی فاضلاب‌های شهری - روستایی و زهاب‌های کشاورزی و پساب‌های صنعتی، تغییر کاربری غیرمجاز تالاب‌ها که بیشتر تالاب‌های شمال کشور با آن مواجه هستند و ورود گونه‌های مهاجم و غیر بومی مضر مانند ماهی تیلاپیا در تالاب شادگان و سنبل آبی در انزلی؛ عوامل تهدید تالاب‌ها است.
لاهیجان زاده گفت: با توجه به اهمیت موضوع با دستور رییس جمهوری و هم قانون حفاظت از تالاب ها، سازمان حفاظت محیط زیست بحث مدیریت تالاب ها را آغاز کرد تا چالش‌های متعدد پیش رو را بردارد، بر این اساس مساله اول تعیین نیاز آبی تالاب ها است که سازمان محیط زیست مکلف به تعیین و اعلام آن به وزارت نیرو شد که وزارت نیرو نیز مکلف به تامین حقابه تعیین شده است. بر این اساس کار تعیین نیاز آب ۳۴ تالاب و مجموعه رودخانه‌های منتهی به آن‌ها انجام شد و کار مطالعه ۱۸ تالاب نیز در حال انجام است که پیش بینی کردیم تا سال ۹۹ به اتمام برسند.
وی افزود: تدوین مدیریت جامع زیست بومی تالاب‌ها نیز از دیگر برنامه‌هایی است که با همکاری مجامع بین‌المللی در حال انجام است، پایش کمی و کیفی تندآب‌ها را نیز مد نظر داریم و برای پایش کمی تالاب ها نیازمند این هستیم که آخرین وضعیت میزان آب ورودی به تالاب ها را بتوانیم پایش کنیم که نیازمند یک سیستم آنلاین هستیم که بر این اساس در تلاشیم بر روی رودخانه‌ها نیز چنین سیستمی نصب کنیم.
در صدد هستیم تا از آخرین فناوری دنیا برای پایش و اندازه‌گیری فلزات سنگین به ویژه در آب‌های شور بهره ببریم.
وزارت نیرو حقابه تالاب گاوخونی را تامین نکرد
وی درباره تالاب گاوخونی گفت: تالاب گاوخونی یکی از تالاب هایی است که در شرایط پر آبی سال گذشته موفق به تامین حقابه آن نشدیم و مورد اعتراض ما نسبت به وزارت نیرو در تامین نکردن حقابه آن این بود که در سال گذشته و در مجموع ۵۰ سال گذشته در کوه های بالادست زاینده رود بیش از دو هزار میلمیتر بارندگی رخ داده بود و بر اساس آن سد زاینده رود پر آب شده بود. در واقع در خرداد ۹۸ حدود ۷۸۰ میلیون متر مکعب آب پشت سد زاینده رود ذخیره شده بود که در ۱۸ سال گذشته به ندرت اتفاق افتاده بود اما باز هم وزارت نیرو حقابه تالاب گاوخونی را تامین نکرد.
لاهیجان زاده با اشاره به اینکه ۱۷۶ میلیون متر مکعب حقابه تالاب گاوخونی تعیین شده است، افزود: از سال آبی جدید پیگیری کردیم تا حقابه تالاب گاوخونی به گونه ای رها سازی شود که آب به راحتی به تالاب برسد، شاید اختلاف نظر ما با وزارت نیرو در همین است که آن‌ها می‌گویند ما این میزان آب را از پشت سد رها می‌کنیم حال اینکه چه مقدار از آن به تالاب می‌رسد دیگر به ما مربوط نمی‌شود اما ما می‌گوییم که باید حداقل ۱۴۰ میلیون متر مربع از این آب به تالاب رسد اما چون زمان رها سازی آب از پشت سد با فصل کشاورزی همراه است، از این رو کشاورزان در مسیر راه آب را برداشت می‌کنند و دیگر آن آب مورد نیاز به تالاب نمی‌رسد.
وی ادامه داد: بنابراین با وزارت نیرو به این جمع بندی رسیدیم که این آب بهمن و اسفندماه که کمترین مصرف آب در کشاورزی است رها سازی شود که بر این اساس قرار شد هر ماه ۱۰ میلیون متر مکعب رها شود که با این حساب تا پایان سال ۲۰ میلیون متر مکعب و در فروردین ماه سال آینده نیز ۱۰ میلیون متر مکعب آب رها سازی می‌شود که با این حساب امیدواریم تالاب آبگیری شود؛ البته الان ۵ روز است که آب در زاینده رود رها شده اما هنوز به تالاب نرسیده است.
معاون محیط‌زیست دریایی و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط‌زیست با اشاره به اینکه بیشترین میزان مصرف آب در اصفهان در بخش کشاورزی از ۱۵ فروردین به بعد است و تا خرداد طول می‌کشد، گفت: ابتدا قرار بود حقابه را در اردیبهشت و خرداد ماه بدهند که به علت برداشت کشاورزان قرار شد بهمن و اسفندماه بدهند که چون در این زمان تبخیر نیز حداقل است، بنابراین امیدواریم آب به تالاب برسد.
امیدواریم سیلاب‌های افغانستان هامون‌ها را پر آب کند
معاون محیط زیست دریایی و تالاب سازمان حفاظت محیط زیست درباره تالاب های سیستان و بلوچستان گفت: مهمترین تالاب این استان هامون است که بخشی از آن در ایران و بخشی در افغانستان است و در هفته‌های اخیر بارش برف خوبی در افغانستان رخ داده است، البته هامون سه بخش دارد یکی هامون صابوری که در شمال سیستان و بلوچستان است که عمده وسعت آن در ایران و کمتر در افغانستان است، هامون پوزک ۹۰ درصد آن در افغانستان و ۱۰ درصد در ایران است که در سیلاب‌هایی که بهار سال گذشته رخ داده بود تقریبا ۱۰۰ درصد هامون پوزک آبگیری شد و هامون صابوری حدود ۱۳۰ هزار هکتار آن آبگیری شد که بعد از ۱۸ سال به وقوع پیوست.
وی افزود: الان نیمه جنوبی سیستان و بلوچستان شاهد بارندگی‌های خوبی هستیم که آمارها تا ۲۰۰ میلیمتر را نیز نشان می‌دهد، ما در بخش شمالی بارندگی بین ۲۵ تا ۳۰ میلیمتر بوده است که امیدواریم سیلاب هایی که در افغانستان رخ می‌دهد بتواند آب تالاب ها را تامین کند، اما هامون پوزک از لحاظ آبگیری مشابه پارسال اتفاق نیفتاد.
۹۰ درصد تالاب های بین النهرین آبگیری شد
لاهیجان زاده در ادامه به تالاب‌های بین‌النهرین اشاره کرد و گفت: تالاب های بین النهرین در بهترین شرایط پر آبی می‌توانند یک میلیون و ۳۰۰ تا یک میلیون و ۷۰۰ هزار هکتار وسعت داشته باشند که از این میزان ۳۶۰ هزار هکتار آن تالاب هورالعظیم است که ۱۳۷ هزار هکتار آن در خوزستان واقع شده است که امسال ۹۰ درصد مجموعه تالاب های بین‌النهرین آبگیری شد، این آبگیری از تابستان سال گذشته آغاز شد و همچنان نیز ادامه دارد.
وی ادامه داد: از سال ۲۰۰۰ که صدام حسین تالاب هورالعظیم را به عمد خشک کرده بود که در کنار از بین رفتن جنگل‌های آمازون فاجعه قرن نام گرفته بود، خوشبختانه دارد به شرایط مطلوب خود بر می‌گردد که می‌تواند در تعدیل دمای منطقه و کاهش گرد و غبار تاثیر بسزایی داشته باشد طوری که از تعداد ۷۸ روز روزهای گرد و غباری در سال ۸۹ ، اکنون به تعداد کمتر از انگشت های دست کاهش یافته است.
چاه‌های غیرمجاز اجازه ورود آب به تالاب پریشان را ندادند
وی اظهار داشت: تالاب شادگان در استان فارس نیز بین ۸۵ تا ۹۰ درصد آبگیری شده است، بارندگی‌ها امسال در فارس خوب بود در واقع بالاتر از میانگین بوده است. در این استان نیز تالاب های زیادی وجود دارد که با این بارندگی ها تالاب هایی که در جنوب و جنوب شرق استان قرار دارند تقریبا وضعیت مطلوبی دارند مثلا تالاب مارلو بیش از ۷۰ درصد آبگیری شده است، تالاب طشت و بختگان هم شرایط میانگینی دارند اما در مقایسه با سال های گذشته که ۱۰۰ درصد خشک می شدند امسال وضعیت بهتری دارند و حداقل بین ۳۰ تا ۳۵ درصد آبگیری شده‌اند. هفته گذشته ۴۰ میلیون متر مکعب آب برای تالاب بختگان رها سازی شد که از این میزان ۳۵ میلیون هکتار وارد تالاب شد.
لاهیجان زاده ادامه داد: اما تالاب پریشان در استان فارس شرایط خوبی ندارد، وسعت این تالاب ۵۰ هزار هکتار است و یا وجود بارندگی‌های خوب در استان آبگیری خاصی در آن اتفاق نیفتاده است. در واقع میزان بارندگی در کازرون در مدت دو روز ۳۰۰ میلیمتر گزارش شده، در واقع میانگین بارندگی تا اول بهمن ماه ۲۱۳ میلیمتر بوده است اما آبی وارد تالاب نشده است که علت آن نزول آب‌های زیر زمینی و وجود چاه های عمیق مجاز و غیر مجاز فراوان است که هر چه باران می‌بارد وارد این سفره‌ها و چاه‌ها می شود و دیگر مجال رسیدن به تالاب به آن داده نمی‌شود.
معاون محیط زیست دریایی و تالاب سازمان حفاظت محیط زیست اظهار داشت: سفره‌های زیر زمینی این منطقه ۴ متر پایین‌تر از انتهایی‌ترین سفره‌های تالابی است که به این علت تمام آب‌ها جذب این سفره‌ها می‌شود و دیگر به تالاب نمی‌رسد.
زندگی در تالاب شکوفا می شود
وی با اشاره به اینکه معیشت یک میلیارد نفر در دنیا به طور مستقیم به تالاب وابسته است، گفت: شعار امسال روز جهانی تالاب ها ۱۳ بهمن ماه « زندگی در تالاب ها شکوفا می‌شود ؛ تنوع زیستی تالاب ها مهم است » تعیین شده که مراسم این روز امسال در کردستان و در کنار تالاب زریوار برگزار می‌شود که در این روز از ژئوپورتال تالاب های کشور رونمایی می‌شود.
بر اساس آن آخرین اطلاعات وضعیت تالاب ها در آن قرار می‌گیرد که امیدواریم تا ۶ ماه آینده تمام اطلاعات تالاب ها بر روی این سامانه قرار گیرد.
لاهیجان زاده افزود: رونمایی از تمبر تالاب زریوار از دیگر برنامه های این روز است، البته برنامه‌های مشابهی در ۲۷ استان تالابی کشور خواهیم داشت. همچنین یک سری لوازم و لباس ورزشی را با آرم تالاب زریوار تهیه کردیم که در این روز میان دانش آموزان و اهالی توزیع خواهد شد، انتخاب قهرمان تالابی در سه بخش علمی تحقیقاتی، مشارکت های مردمی و اجرا نیز جزو برنامه‌های این روز است که بر این اساس سه نفر به عنوان قهرمان تالاب، دو محیط بان نمونه تالاب و سه نفر که فعالیت های خوبی داشتند اما به شاخص قهرمان تالاب نرسیدند، معرفی و تجلیل خواهند شد.
طرح بایوجمی تالاب انزلی متوقف است
وی گفت: تالاب انزلی یکی از تالاب‌های بسیار مهم در کشور است که امسال وزارت نیرو در آخرین پهنه‌بندی ها وسعت آن را ۲۵ هزار هکتار اعلام کرد. البته نه اینکه الان این میزان قابل حصول باشد زیرا وزارت نیرو بر اساس داغاب وسعت آن را تعیین کرده است اما به نظر سازمان حفاظت محیط زیست محدوده اکولوژیک آن ۱۹ هزار و ۶۰۰ هکتار است و اکنون حداکثر ۱۲ هزار هکتار قابلیت آبگیری دارد و بخش زیادی از آن به علت رسوب‌گذاری و تعرض قابلیت آبگیری خود را از دست داده است.
وی افزود: راه حل این است که این ۱۲ هزار هکتار که حجم زیادی از آن را رسوب پر کرده و باعث شده با کمترین بارندگی خطر سیلابی شدن روستاهای اطراف تالاب را تهدید کند، پاکسازی شود البته ورود گونه‌های مهاجم مانند سنبل آبی و آزولا را نیز باید اضافه کنیم. بر این اساس طرح مطالعاتی بایوجمی یا خودپالایی در این تالاب آغاز شد که ابتدا به صورت آزمایشی در مزارع پرورش ماهی انجام شد. بعد از آن قرار شد در ۵۰ هکتار از تالاب انجام شود که ۱۴ روز بعد از شروع آن به علت شکایت تعدادی از اساتید دانشگاهی و سمن ها با حکم قضایی کار متوقف شد و همچنان نیز متوقف است.
لاهیجان زاده تاکید کرد: البته این یک کار پژوهشی بود اما اجازه ندادند که مطالعات نتیجه را اعلام کند و بر اساس یک سری فرضیات کار متوقف شد. مکاتبات زیادی با بازرسی و دادستان کل کشور انجام دادیم تا اجازه نمونه‌برداری از بخش‌هایی که طرح در آن‌ها اجرا شد انجام دهیم اما تاکنون اجازه این کار داده نشده است.
آب مهترین مساله امروز و فردا است
وی گفت: به طور کلی احیای تالاب‌ها یک برنامه فرابخشی است و دستگاه‌های متعدد تعهد دارند تا به وظایف تعیین شده خود عمل کنند. سازمان حفاظت محیط زیست به تنهایی نمی‌تواند در این زمینه موفق باشد، مثلا وزارت جهاد کشاورزی باید اصلاح الگوی کشت و مصرف آب را داشته باشد. آب مهمترین مساله امروز و فردای ماست، مثلا در بستر تالاب گاوخونی آب بندهایی ایجاد کردند که غیر قانونی است و این جزو وظایف وزارت نیرو است که با آن‌ها برخورد کند اما باز هم ما از ادارات کل استان ها خواستیم که مساله را از طریق قوه قضاییه پیگیری کنند.
وی تاکید کرد: الان کشاورز بیش از نیاز آب برداشت می‌کند، بنابراین برداشت حجمی آب بسیار مهم است. دولت مصوب کرده بود که فقط در استان‌های گیلان و مازندران و با ملاحظاتی در گلستان برنج کاشته شود و در مدت سه سال باید حجم کشت برنج کاهش یابد اما می‌بینیم که در خوزستان و اصفهان برنج کشت می‌شود، در گذشته در خوزستان ۸ تا ۱۲ هزار هکتار برنج کشت می‌شد اما الان به ۲۰۵ هزار هکتار رسیده که باید رسیدگی شود.
لاهیجان زاده گفت: مهمترین برنامه تعیین نیاز آبی تالاب ها است که باید محاسبه و به وزارت نیرو اعلام شود. مساله بعدی تهیه برنامه جامع برای تالاب‌ها است که بر این اساس برای برخی تالاب ها برنامه ای ۱۰ ساله تهیه شده است. مثلا برای تالاب انزلی یک برنامه ۱۰ ساله از ۲۰۲۰ تا ۲۰۳۰ با همکاری جایکا تهیه شده که استانداری گیلان موظف به اجرای آن است، مشابه این برنامه برای تالاب‌های شادگان و هورالعظیم نیز تهیه شده است.
نگرانی از هجوم زمین خواران به میانکاله در صورت خشک شدن
لاهیجان زاده گفت: بعد از تصویب قانون حفاظت از تالاب ها در سال ۹۶، ستاد ملی تالاب ها به ریاست معاون اول رییس جمهوری تشکیل شد که تا کنون دو بار تشکیل جلسه داده است، در واقع وجود این ستاد اتفاق بسیار خوبی است چون وقتی در گذشته حتی برخی مسوولان نیز تصوری از تالاب نداشتند اما امروزه این حساسیت حتی در میان مردم نیز ایجاد شده است.
وی افزود: تالاب میانکاله به علت پسروی آب دریای خزر و عدم تامین حقابه آن به ویژه از سوی رودخانه‌های آب شیرین با افت ارتفاع مواجه شده و چون شیب آن از غرب به شرق است از این سمت بین ۸ تا ۱۰ هزار هکتار خشک شده که می‌تواند در آینده به کانون گرد و غبار تبدیل شود. سال گذشته ۶۰ کیلومتر از انهار منتهی به آن لایروبی شد که باعث شد حجم زیادی آب ناشی از بارندگی های امسال وارد آن شود و سیلاب وارد آن شود که موجب شد بخش زیادی از تالاب آبگیری شود.
وی تاکید کرد: به هر حال خشک شدن تالاب میانکاله یک زنگ خطری است چون می‌تواند مورد تعدی و هجوم زمین خواران قرار گیرد. همچنین میزان ورودی مواد مغذی مانند ازت و فسفر از سمت غرب به شرق زیاد است که علت آن هم فعالیت‌های کشاورزی است که باید مدیریت سم و کود مورد توجه قرار گیرد و بر این اساس تاکید شد که وزارت جهاد کشاورزی برای این بخش برنامه مدیریتی تهیه کند.
همچنین قرار شد تا آخر خرداد ماه سال آینده برنامه جامع مدیریتی برای تالاب تهیه شود.
اعتبار گرد وغبار به صورت اسناد از خزانه
معاون محیط زیست دریایی و تالاب سازمان حفاظت محیط زیست گفت: سال ۹۸ حدود ۹۰ میلیارد تومان اعتبار برای مقابله با گرد و غبار و حفاظت از تالاب‌ها تعیین شده بود که ۵۰ درصد آن تخصیص یافت. در بودجه سال ۹۹ این اعتبار ۱۰۰ میلیارد تومان در نظر گرفته شده که بخش زیادی از آن اسناد از خزانه است در حالی که قبلا همه نقدی بود.
استفاده از فناوری نوین برای پایش تالاب ها
لاهیجان زاده افزود: یکی از کارهایی که دو تا سه هفته آینده آغاز می‌شود، استفاده از فناوری‌های نوین برای پایش کمی و کیفی تالاب‌ها و تا ۶ متر نوار ساحلی است که قرار است این کار با همکاری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری انجام شود که با بهره‌گیری از پهپادها و نصب دوربین بر روی آن‌ها کار پایش تالاب ها انجام شود.
در فاز اول قرار است یک میلیون هکتار انجام شود که تالاب های انزلی، میانکاله، هورالعظیم و بخشی از هامون در فاز اول اجرا می‌شود که برای تالاب انزلی نقشه یک پانصدم در نظر گرفتیم که از دقت بسیار بالایی برخوردار است تا به این روش بتوانیم به راحتی تصرفات را رصد کنیم.
حال دریاچه ارومیه بد نیست
وی درباره وضعیت دریاچه ارومیه نیز گفت: سال گذشته شاهد بارشی استثنایی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه بودیم که در ۵۰ سال گذشته و به روایتی ۷۰ سال گذشته کم سابقه بوده است. کارشناسان معتقدند ممکن است در چند سال آینده سه در هزار این بارش تکرار شود، بنابر این اگر بخواهیم دریاچه ارومیه را با سال گذشته مقایسه کنیم ۴۶ درصد کاهش دارد اما در بلند مدت زیاد اختلاف ندارد و حدود ۱۱ درصد است.
تا پایان امسال با برفی که در منطقه آمده به نظر می‌رسد شرایط نرمال باشد.
وی اظهار داشت: در ۴ بهمن ماه سال ۹۷ تراز دریاچه ارومیه ۱۲۷۰.۶۴ بود که در مدت مشابه امسال به ۱۲۷۱.۳۱ رسیده است، از نظر مساحت نیز سال ۹۷ حدود ۲ هزار و ۱۶۲ کیلومتر مربع بود که امسال ۹۸ هزار و ۸۳۵ کیلومتر مربع گزارش شده است.