حوضه آبریز دریاچه ارومیه با وسعت 52000 کیلومتر مربع در ناحیه کوهستانی
شمال غربی ایران و بین استان های آذربایجان غربی، شرقی و کردستان واقع شده
است. مساحت دریاچه ارومیه در حدود 5000 کیلومتر مربع بوده و بین استان های
آذربایجان غربی و شرقی مشترک است. این دریاچه در میان یک حوضه آبریز بسته
واقع شده است بطوریکه کلیه آب های سطحی و زیرزمینی از مناطق پیرامون به
سمت دریاچه سرریز می شوند. موقعیت خاص حوضه از لحاظ زمین شناسی، میزان
تبخیر بالا و تجمع مداوم املاح در آن، منجر به تبدیل دریاچه به یک دریاچه
فوقالعاده شور شده است. این دریاچه توسط تعدادی تالاب های اقماری آب شیرین
احاطه شده است. مجموعه این تالابها یک منطقه مهم اکولوژیک در اطراف دریاچه
بوجود آورده است. این حوضه آبریز در ارتفاعی بین 1280 تا 3600 متر بالاتر
از سطح دریا قرار گرفته است که پَست ترین نقطه آن دریاچه ارومیه و دشت های
وسیع اطراف آن می باشد. از لحاظ شرایط اقلیمی این حوضه دارای زمستان های
سرد و تابستان های نسبتاً معتدل است. متوسط میزان بارش در منطقه حدوداً 350
میلی متر تخمین زده می شود که بخش عمده بارش از فصل پاییز تا اواسط بهار
رخ میدهد. در ماه های تابستان در مقایسه با دیگر فصول سال، میزان بارش
بسیار اندک است. متوسط دمای سالانه بر حسب ارتفاع بین 6.5 تا 13.5 درجه
سانتیگراد متغییر است. ماه های مرداد و شهریور گرم ترین و ماه های دی و
بهمن سردترین ماه های سال هستند. متوسط سالانه تبخیر سطحی حوضه حدود 1500
میلیمتر تخمین زده شده و باتوجه به شرایط، بین 100 تا 2100 میلیمتر نوسان
دارد. متوسط تبخیر سالانه از سطح دریاچه بین 900 تا 1170 میلیمتر تخمین زده
می شود.
آب مورد نیاز دریاچه از طریق 14 رودخانه دائمی و تعدادی آبراهه و مسیل که
به صورت فصلی و یا موردی آب در آنها جاری میگردد ، تامین می شود. متوسط
سالانه آب ورودی به دریاچه 5300 میلیون متر مکعب برآورد می شود که بین 760
تا 15260 میلیون متر مکعب متغیر است. بارش های مسقیم بر سطح دریاچه، همراه
با ورود جریان های آب زیرزمینی را میتوان از دیگر منابع تغذیه کننده آب
دریاچه برشمرد. باتوجه به برداشت گسترده از آب های زیرزمینی، سهم جریانات
زیرزمینی در تغذیه دریاچه به سرعت کاهش یافته است. آب موجود در دریاچه فوق
العاده شور بوده ( بطور متوسط غلظت نمک موجود در آن افزون بر 200 dS/m است)
و با توجه به شرایط و فصول سال تغییر می کند.
آب شیرینی که از رودخانه ها و جریانات سیلابی به دریاچه می ریزد نقش بسزایی
در بهبود کیفیت آب دریاچه ایفا می کند. بدنه آبی دریاچه نسبتاً کم عمق است
(با عمق متوسط 5.4 متر). طول دریاچه از 130 تا 145 کیلومتر متفاوت بوده و
حداکثر عرض آن 58 کیلومتر است. میزان نوسانات سطح آب در سال های کم آب و
پرآب در حدود 3 متر است. براساس مطالعات انجام شده طی دهه اخیر، مادامیکه
تراز آبی دریاچه با سطحی بیش از 1274.1 متر از سطح دریاهای آزاد در نوسان
باشد دریاچه به عملکرد عادی اکولوژیک خود برای حفظ تنوع زیستی و تولید
آرتمیا ادامه خواهد داد. کاهش سطح آب دریاچه از میزان مذکور ، اثری منفی
برکارکردهای اکولوژیک دریاچه خواهد گذاشت. شایان ذکر است که در طی دورا های
نرمال هیدرولوژیک، با توجه به میزان سالیانه تبخیر از سطح دریاچه، برای
حفظ تراز آبی دریاچه ارومیه سالیانه حداقل حدود 3 میلیارد مترمکعب آب مورد
نیاز خواهد بود