استقرار کشاورزی پایدار در حوضه آبریز دریاچه ارومیه

در این پروژه طرح حفاظت از تالاب های ایران با همکاری سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان های جهاد کشاورزی آذربایجان غربی و شرقی كوشش نموده است تا با استفاده از تكنيك‌هاي کشاورزی پایدار، كه بر پايه آموزش و مشاركت كشاورز مي‌باشد، ضمن حفظ منافع و درآمد کشاورزان، مصرف منابع آب و نهاده‌هاي كشاورزي در سطح مزرعه كاهش يافته و از اين طريق علاوه بر تغییر در الگوهای کشاورزی و استقرار کشاورزی پایدار، با صرفه جویی در آب مصرفی در سطح مزرعه به تأمین بخشی از حق آبه درياچه اروميه نیز کمک شود. اجرای برنامه کشاورزی پایدار در این پروژه در شهرستان‌های منتخب حوضه آبریز دریاچه ارومیه  انجام شده است.
واژه کشاورزی پایدار به معنی به کارگیری سیستم جامع تولید گیاه و دام به صورتی که در بلند مدت:
·  امنیت غذایی جوامع انسانی را تامین کند؛
· کیفیت محیط زیست طبیعی را با در نظر گرفتن اقتصاد بخش کشاورزی بهبود بخشد؛
· کاراترین استفاده از منابع تجدیدناپذیر و منابع داخل مزرعه را داشته باشد و در مجموع، به کنترل چرخه‌های بیولوژی نیز توجه داشته باشد؛
·  تداوم اقتصاد فعالیت‌های مزرعه را در نظر داشته باشد؛ و
·  به صورت کلی باعث بهبود زندگی کشاورزان و جامعه گردد.
در راستای اهداف کشاورزی پایدار و حفاظت از منابع طبیعی، طرح آزمایشی " توسعه مشارکتی فن آوری (PTD)" در پی نشاندن فرآیند شکل گیری و تکامل یافتن فناوری کشاورزی در بستر زندگی و معیشت مردم محلی است. تحقق چنین امری، مستلزم تغییرات بنیادین در ساختارها، نگرش‌ها، روش‌ها و تعاملات پیرامون و پیاده و به کار گرفته شدن فن آوری است. رهیافتی مانند توسعه مشارکتی فن آوری، بر این تفکر استوار است که اساس فرآیند توسعه، کنترل فزآینده مردم بر شکل دادن به زندگی شان است. در واقع این کارکنان توسعه هستند که باید در کسوت و سطوح مختلف در تلاش های توسعه ای خانوار و جوامع روستایی مشارکت کنند. توسعه مشارکتی فن آوری، به فرآیندی گفته می شود که در آن کارکنان توسعه به همراه مردان و زنان روستایی، تولید و اشاعه‌ی نوآوری‌های کشاورزی را تسهیل گری می‌کنند. فرآیند توسعه مشارکتی فن آوری، در پی بهبود بخشیدن به تعامل بین تحقیق و ترویج، به واسطه تغییر یافتن نقش متداول آن‌هاست، به شکلی که محقق از موضع "کارشناسی" خود کوتاه آمده و بیشتر نقش مشاور را ایفا می کند و مروج هم از قالب مرسوم انتقال دهنده فن آوری و پیام جدید به کشاورز خارج شده و تسهیلگری تعامل میان کشاورز و محقق را بر عهده می‌گیرد. کشاورزان در تمام فرآیند (شناسایی مسایل کشاورزان، جستجو، ایجاد، انطباق و ارزشیابی فن آوری) مشارکت دارند، به ویژه کشاورزان خرده‌پا و ضعیف‌تری که معمولا از جریان تصمیم‌گیری مستثنی می‌مانده‌اند. پروژه توسعه مشارکتی فن آوری، برای اولین بار در فاز سوم پروژه در شهرستان ملکان استان آذربایجان شرقی توسط CIWP آغاز شد که پس از آن به دلیل دستیابی به موفقیت‌های مطلوب در پایلوت‌های بیشتری در شهرستان‌های ملکان، میاندوآب، ارومیه، بستان آباد و سراب گسترش یافته است.
سنجش و پایش اقدامات صورت گرفته، به منظور درک صحیح از میزان اثربخشی آن‌ها به عنوان یکی از گام‌های اساسی و ضروری در هر پروژه می‌باشد. در این راستا و با توجه به اقداماتی که به منظور مدیریت مصرف آب و سموم شیمیایی در مزارع روستاهای پایلوت پروژه حاضر انجام گرفته است، سنجش و پایش اقدامات در طی فازهای مختلف پروژه و از طریق پژوهشی با عنوان «بررسی اثر بخشی کاربرد تکنیک‌های مختلف در سطح مزرعه بر روی کاهش برداشت از منابع آب حوضه آبریز دریاچه ارومیه» با سرپرستی مؤسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی و دانشگاه تربیت مدرس و همکاری مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان شرقی و دانشگاه ارومیه انجام گرفته است. در این پژوهش، اثربخشی تکنیک‌های مختلف کشاورزی پایدار از جمله کاربرد روش‌های کم خاک ورزی و استفاده از شخم کم عمق، تغییر در ابعاد کرت‌های زراعی، کاربرد رقم‌های بذر اصلاح شده و آثار آن بر اقتصاد خانوار مورد بررسی قرار گرفت.
برخی از دستاوردهای طرح حفاظت از تالاب های ایران در فرایند الگوسازی مشارکت مردم در احیاء دریاچه ارومیه از طریق استقرار کشاورزی پایدار به شرح ذیل می باشد:
-   تعداد کشاورزان محلي تحت پوشش= 12000 نفر
-  تعداد افراد محلي آموزش ديده (مرجع)= 1800 نفر
-   تعداد افراد متخصص محلي همکار= 200 نفر
-  متوسط افزايش بهره وري آب در سطح مزارع= 49%
-  متوسط کاهش مصرف نهاده‌هاي شيميايي= 40%
-   تعداد شرکت‌هاي محلي/ ملي مجري همکار پروژه= 30 شرکت
-   ايجاد اشتغال= 200 متخصص محلي
-   اجرای 11 پایلوت از طریق اجرایی نمودن رویکرد توسعه مشارکتی فناوری (PTD)